1. Thuế 46% từ đâu ra?
Con số thuế 46% mà Mỹ áp lên Việt Nam (hoặc xx% với các nước khác) được tính dựa trên một công thức của Bộ Tài chính Mỹ: Thuế quan = (Thâm hụt thương mại song phương) / (Tổng giá trị nhập khẩu từ nước đó). Sau đó, mức thuế thực tế thường là một nửa con số tính toán để “giảm nhẹ” áp lực.
• Ví dụ Việt Nam: Năm qua, Việt Nam xuất sang Mỹ 136,6 tỷ USD, nhập từ Mỹ 13,1 tỷ USD. Thâm hụt thương mại là 123,5 tỷ USD, tương đương 90% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu với Mỹ. Theo công thức, thuế lý thuyết là 90%, nhưng Mỹ chỉ áp 46% (90%/2). Đây là cách Mỹ “trừng phạt” các nước xuất siêu lớn như Việt Nam.
• Ví dụ Trung Quốc: Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc khoảng 320 tỷ USD, tổng kim ngạch thương mại 580 tỷ USD, tính ra mức thuế lý thuyết là 67%. Mỹ áp thuế thực tế 34% (67%/2). Nhưng vì Trung Quốc đã có thuế nền 20% từ trước, tổng thuế thực tế ít nhất là 54%, cao hơn Việt Nam.
• Các nước khác: Tương tự, công thức này áp dụng cho mọi quốc gia có thâm hụt thương mại lớn với Mỹ, tùy mức độ mà thuế sẽ là xx%.
Công thức này phản ánh chiến lược của Mỹ nhằm giảm mất cân bằng thương mại, buộc các nước xuất siêu phải “cân bằng” lại.
2. Làm sao để giảm thuế 46%?
Việt Nam hiện nằm trong Top 5 nước xuất siêu lớn nhất vào Mỹ, nên muốn giảm thuế thì phải giảm thâm hụt thương mại 123,5 tỷ USD bằng cách tăng nhập siêu từ Mỹ. Việt Nam đã bắt đầu đàm phán và hành động cụ thể:
• Đàm phán cấp cao: Đặc phái viên của Thủ tướng, ông Nguyễn Hồng Diên, đã sang Mỹ đàm phán. Sau đó, hơn 60 tập đoàn lớn của Mỹ đến Việt Nam vài tuần trước để ký kết các thỏa thuận, cùng quan chức ngoại giao Mỹ tại Việt Nam.
• Các deal lớn đã công bố:
• Vietjet và Vietnam Airlines ký hợp đồng mua máy bay Boeing trị giá hàng tỷ USD trong vài năm tới, tăng nhập khẩu từ Mỹ.
• Cho Starlink của Elon Musk vào Việt Nam – một bước đi hiếm thấy vì ngành viễn thông liên quan đến an ninh quốc gia, vốn nhạy cảm về kiểm duyệt.
• Mua khí hóa lỏng (LNG) từ Mỹ với giá trị hàng tỷ USD cho các dự án điện LNG của Vingroup, Petro Vietnam.
• Các dự án đầu tư nhập khẩu khác từ Mỹ đang được xúc tiến.
• Việt Nam giảm thuế nhập khẩu cho hàng hóa Mỹ để khuyến khích nhập siêu.
• Chưa công bố: Còn nhiều thỏa thuận khác đang trên bàn đàm phán, chưa xong hoặc chưa được công khai.
Những bước này nhằm thu hẹp thâm hụt thương mại, giảm áp lực thuế từ Mỹ.
3. Thuế 46% có “quay xe” không?
Dân mạng cứ thao thao về con số 46%, nhưng thực tế, mức thuế này chưa phải quyết định cuối cùng. Nó chỉ là “ý định” của Mỹ, để lại dư địa cho đàm phán song phương. Việt Nam đã và đang đàm phán tích cực, như các deal kể trên. Nếu thành công, Mỹ có thể “quay xe”, giảm thuế xuống.
Chính sách thuế này nằm trong chiến lược “American 1st” của Mỹ, nhằm đưa kinh tế và sản xuất về nước, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Nhưng thực tế rất khó:
• Khó khăn thực hiện: Các tập đoàn lớn của Mỹ và thế giới đã xây dựng chuỗi cung ứng toàn cầu dựa vào Trung Quốc và các nước vệ tinh (như Việt Nam). Chuyển hết về Mỹ trong vài năm là bất khả thi.
• Thời gian cần thiết: Để thành công, chính sách này phải được thực thi liên tục trong 8-12 năm, tức 2-3 nhiệm kỳ Tổng thống. Nhưng Trump (nếu đứng sau chính sách này) không thể làm 2-3 nhiệm kỳ liên tiếp
• Tiền lệ quay xe: Năm 2018, Trump đánh thuế Trung Quốc trong thương chiến, nhưng đến 2021, Biden lên và bỏ bớt, mọi thứ quay lại như cũ.
Vậy nên, dù Mỹ muốn làm trung tâm kinh tế thế giới, thực hiện được hay không còn phụ thuộc vào tính liên tục của chính sách – điều mà lịch sử cho thấy rất khó.
Tóm lại, thuế 46% là cái cớ để Mỹ ép các nước như Việt Nam đàm phán, cân bằng thương mại. Việt Nam đang chơi bài nhập siêu từ Mỹ để giảm áp lực. Còn Mỹ có “quay xe” hay không thì chưa chắc, nhưng khả năng cao là có nếu đàm phán tốt.
)
